Ik kijk bijna geen televisie (om in het appartement waarin ik woon maar dat niet van mij is niet teveel plaats in te nemen maak ik vooral huiswerk, in mijn kamer), maar af en toe krijg ik iets mee van wat er geboden wordt. Oudere, buitenlandse tv-series zoals ‘Murder, she wrote’. Over de oorspronkelijke stemmen heen zijn Russische sprekers opgenomen die geen moeite doen om de emoties van de spelers te imiteren maar gewoon hun tekst oplezen. Twee stemmen: één voor de mannelijke rollen, één voor de vrouwelijke. Een serie programma’s over het leven in de verboden stad in Peking, waarbij over Chinese dialogen heen de Engelse commentator te horen is, en daar weer overheen de Russische verteller. Een Russische versie van ‘The nanny’, met de intro van de Amerikaanse, maar met Russiche acteurs en een heel wat pikantere verhaallijn. Een dagelijks terugkerende talkshow, waarin volgens een bekend patroon mensen komen vertellen over hun problemen en het gesprek al snel emotioneel wordt; op een gegeven moment worden nieuwe personen geпntroduceerd die steevast een afwijkende versie van hetzelfde verhaal vertellen. Het publiek klapt instemmend na iedere bewogen bijdrage en de presentator heeft een permanent bezorgde uitdrukking op zijn gezicht.

‘Hebben jullie ook van deze programma’s?’ vraagt Lena me naar aanleiding van deze talkshow. ‘Natuurlijk’, zeg ik, ‘dit soort programma’s bestaan overal in de wereld. ‘Waarom dan?’wil ze weten. ‘Omdat mensen overal in de wereld problemen hebben’. ‘Wij hebben deze programma’s pas sinds een jaar of tien’, zegt ze. ‘Waarom dan?’ vraag ik, gewoon om iets te vragen. ‘Daarvóór hadden we geen problemen’, zegt ze half lachend, half serieus.

Het is iets dat vaker terugkomt. Vóór de perestroika was dit een goed land om in te leven, maar de perestroika heeft alles kapot gemaakt. Ik ga niet eens proberen daar tegenin te gaan en te suggereren dat de perestroika misschien wel onvermijdelijk was omdat het land daarvóór al aan de rand van de afgrond stond. Lena herinnert zich een levensstijl die ze ooit gehad heeft en die ze misschien nooit meer zal kennen. En ze herinnert zich (vaag?) dat het keerpunt kwam met de perestroika. Eén en één is twee.